Halının fiyatını belirleyen en önemli unsurlardan bir tanesi olan “Hav Ağırlığı”, m2’ye düşen elyafın / ipliğin ağırlığı ile ölçülür. Elyafın / ipliğin sıklığı direkt olarak halının kalıcılığını ve performansını etkiler. Hav ağırlığı fazla olan halı daha dayanıklıdır ve daha pahalıdır. Üretim ve tasarım özellikleri de halının fiyatını etkileyen diğer unsurlardır. Halının fiyatını belirleyen öğelerin en başında kullanılan ipliğin / elyafın kalitesi gelir. Aşağıda halılarda kullanılan iplik / elyaf ile ilgili bazı detay bilgiler vereceğiz. Elyaf - iplik: Elyaf - iplik halının temel malzemesidir. Kullanılan ipliğin cinsi ve halının yapım şekli, bir halının kalitesini belirleyen en önemli özelliklerdendir.
Bireysel tüketici açısından genel hatları ile halı seçiminde elyaf-ipliğin önemi, aşınma-yıpranma, lekelenme, statik elektrik taşıma, renk alternatifliliği vb. bir çok unsurların göz önüne alınmasında ortaya çıkmaktadır.
Halılarda kullanılan iplik-elyaf çeşitlerinin neler olduğu ve bunlara ait teknik bilgiler başlı başına ayrı bir yazı konusudur. Ancak bu yazımızda ana hatları ile sentetik elyaf çeşitleri ile birlikte yün elyafı ve halı seçiminde elyaf-ipliğin önemi hakkında bilgi vereceğiz.
Günümüzde kullanmış olduğumuz halıların büyük bir çoğunluğu sentetik elyaf / iplik ile üretilir. 4 temel sentetik elyaf / iplik çeşidi bulunmaktadır. Bunlar; Polyamid (Naylon), Polipropilen (PP), Polyester ve Akrilik. Bu dört çeşit sentetik iplik birbirleriyle harmanlanabildiği gibi yün ile de harmanlanabilmekte ve alternatif elyaf / iplik çeşitleri olarak karşımıza çıkabilmektedir.
Polyamid (Naylon) : Günümüzün en popüler iplik çeşidi olan naylon, yıpranmaya karşı dayanıklı, esnek, mobilyanın ağırlığına ve hareketine dirençli ve aynı zamanda göz alıcı renkler sağlayabilen bir malzemedir. Leke ve kirleri gizleyebilen bir yapıda olması nedeniyle az ya da yoğun trafiğe sahip, her türlü kullanım alanı için uygundur. Sentetik elyaflar arasında polyamid, görünümünü en iyi şekilde koruyan ve leke tutmazlık konusunda en başarılı elyaf olması nedeniyle çoğunlukla duvardan duvara halı üreticileri tarafından kullanılmakta ve ticari alanlarda tercih edilmektedir.
Polipropilen (PP): Kolay temizlenebilirliği ile bilinmekle birlikte diğer adı olefin olan polipropilenin yağ bazlı lekelenmelere karşı direnci polyamide göre daha zayıftır. Polipropilen, nem ve küfe dayanıklılığı nedeniyle hem iç hem de dış mekanlarda kullanılabilmektedir. Polipropilen iplik, dış mekan spor zeminlerde kullanılan sentetik çimlerde ve evlerde-kreşlerde bulunan oyun odalarında da kullanılmaktadır.
Diğer üç elyafa kıyasla çok daha ucuz olan Polipropilen boyanmaya karşı dirençli olması nedeniyle de diğer halılara nazaran çok daha mat renklere sahiptir. Ayrıca orjinal görüntüsünü koruma süresi açısından da diğerlerine göre daha yetersizdir. Anti - statik olması ise polipropilenin bir avantajıdır.
Polyester: Mükemmel renk berraklığına sahip olan bu iplik türü kolaylıkla temizlenebilmekte ve aynı zamanda su bazlı lekelere karşı da oldukça dirençli olmasına rağmen, tıpkı polipropilende olduğu gibi yağ bazlı lekelenmelere karşı direnci polyamide göre daha zayıftır.
Polyester de Polyamid (Naylon) gibi aynı şekilde üretilir ancak aşınma direnci sıralamasında Polyamidden (Naylondan) aşağıda yer alır. Polyester fazla esnek olamayan bir elyaftır, ıslandığı zaman sertliği bozulmaz. Polyesterin rutubeti emme oranı diğer elyaf çeşitlerine oranla çok daha düşüktür. Bu nedenle dış mekanlardaki halılarda rahatlıkla tercih edilebilir.
Akrilik: Yapısı ile yün görünümü ve hissi verebilen bir elyaf çeşidi olan akrilik, küflenmeye karşı dayanıklıdır ve güneş ışığı direnci yüksektir. Aşınma direnci Polyamid (Naylon) kadar olmayan Akriliğin yanmazlık / ateş direnci görünüm açısından benzediği yün elyafı-ipliği ile karşılaştırıldığında daha zayıftır. Polipropilen ve polyestere kıyasla su seven bir yapısı vardır. Akriliğin leke tutmazlık konusunda performansı diğer elyaf çeşitlerine göre daha düşüktür. Ancak renk konusunda polipropilenden daha dayanıklıdır.
Renklendirmeye izin veren yapısı, klasik Türk Halı Kültüründe önemli yeri olan Yün Halı’ya benzer dokusu, elyaf / iplik aşamasından nihai halı oluncaya kadar ki bütün üretim bandının ülkemizde ki sanayi tesisleri tarafından gerçekleştirilmesi sonucunda hammadde bolluğu ve düşük maliyeti nedeniyle Akrilik Elyafı ülkemizde ağırlıklı olarak makine halı bir başka ifade ile parça halı üreticileri tarafından yoğun olarak kullanılmaktadır.
Yün: Halı üretiminde bilinen en nitelikli elyaf olan Yün, halı elyaflarının karşılaştırılmasında bir standart oluşturmaktadır. Oldukça iyi aşınma direncine sahip olan yün bu nedenle dayanıklıdır ve ayrıca esnektir. Alev almaya da yüksek direnç gösteren bir elyaf olan yün, statik enerji üretmemektedir. Yün elyafının “Leke Koruma” konusundaki performansı polyamid elyafında olduğu gibi yüksektir.
Ancak yün elyafının maliyeti, kullanıcıda yumuşaklık ve konfor hissi uyandırması ve dayanıklılık konusundaki yüksek performansı nedeniyle diğer elyaf çeşitlerine göre oldukça yüksektir.
Yukarıda belirtilen 5 elyaf çeşidi değişik oranlarda birbirleriyle karıştırılabilmektedir.
Yün ve Polyamid (naylon) beraber kullanıldığında çok daha güzel bir görünüm elde edildiği gibi yünün konforu ile polyamidin (naylonun) uzun ömürlülüğü birleştirilmiş olmakta ve bu karışım oranlarına göre alternatif ürünler geliştirilebilmektedir.
Akrilik ve Polipropilen ya da naylon ve polipropilen de oldukça yaygın kombinasyonlardır. Ancak bu bileşimlerin ortak özelliği lekelenmeye dirençsiz oluşlarıdır. Bu karışımların oranları ve karışımda kullanılan elyafların özellikleri, yeni ürünlerin niteliklerinin belirlenmesinde ki en önemli unsurlardır.